Главная
Пресс-центр
Yangiliklar
Oʻzbekiston Respublikasining 2020 yilning birinchi yarim yilligida xizmat koʻrsa

Yangiliklar

Oʻzbekiston Respublikasining 2020 yilning birinchi yarim yilligida xizmat koʻrsatish sifati va amaliyot faoliyati boʻyicha tijorat banklari reytingi

21.08.2020 14:28

Pandemiya davrida Oʻzbekiston Respublikasi tijorat banklari oldida mijozlarni bank ofislariga tashrifi cheklanishi, qarzdorlarning toʻlov qobiliyati kamayishi, aktivlar va daromadlar sifati pasayishi bilan bogʻliq katta tavakkalchiliklar yuzaga keldi. Bunga qarshi choralar sifatida banklar masofaviy banking raqamli texnologiyalariga sarmoyalarni koʻpaytirmoqda, harajatlarni maqbullashtirmoqda hamda tavakkalchiliklarni boshqarishning zamonaviy usullarini joriy etmoqda.

Bank faoliyatini yaxshilash va COVID-19 qarshi kurashish boʻyicha birinchi yarim yillik davomida hamda pandemiya davrida amalga oshirilgan chora-tadbirlar samaradorligini taqqoslash maqsadida masofaviy xizmatlardan foydalanish imkoniyati, boshqaruv sifati, aktivlar sifati va daromadlar generatsiyasiga oid qobiliyati kabi koʻrsatkichlar asosida banklarning alohida va yakuniy reytinglari tuzildi. Taʼkidlash joizki, banklarning moliyaviy hisobotlari hamda Oʻzbekiston Respublikasi Markaziy bankining omma foydalanishi uchun ochiq boʻlgan statistik maʼlumotlari reyting uchun manba sifatida xizmat qiladi.

1. Masofaviy xizmatlardan foydalanish imkoniyati

Masofaviy bank xizmatlaridan foydalanish imkoniyati koʻrsatkichi onlayn tarzida bank xizmatlaridan foydalanuvchi ham jismoniy, ham yuridik shaxslarni qamrab oladi.

1-jadvalga koʻra, 2020 yil 1 iyul holatiga masofaviy bank xizmatlari tizimlaridan foydalanuvchilarning umumiy soni 11,7 mln.ga yetdi, ularning 93,8% - jismoniy shaxslar, 6,2% - yuridik shaxslar va yakka tartibdagi tadbirkorlar.

Yuridik shaxslar va yakka tartibdagi tadbirkorlar tomonidan masofaviy xizmatlardan foydalanuvchilar soni boʻyicha Ipotekabank ilgʻor (108,5 ming foydalanuvchi), jismoniy shaxslar (1 746 ming) va umumiy foydalanuvchilar soni boʻyicha (1 783 ming) Oʻzsanoatqurilishbank - oldinda.

Foydalanuvchilar umumiy soni boʻyicha top-5likda Xalq banki (1 681 ming), Agrobank (1 482 ming), Ipoteka bank (1 224 ming) va Milliy bank (1 147 ming) oʻrin. Masofaviy xizmatlar foydalanuvchilarining eng kam soni Tenge bank (756), Saderat bank (926), Uzagroeksportbank (1 280), Madad Invest bank (2 601) va Poytaxt bank (3 430) larda.

1-jadval. Masofaviy bank xizmatlari foydalanuvchilarining umumiy soni (01.07.2020y.)

№	Банк	Yuridik shaxslar va yakka tartibdagi tadbirkorlar	Jismoniy shaxslar	Jami
1	Oʻzsanoatqurilishbank	36 892	1 745 955	1 782 847
2	Xalq banki	93 833	1 587 554	1 681 387
3	Agrobank	92 602	1 389 243	1 481 845
4	Ipoteka-bank	108 509	1 115 724	1 224 233
5	Milliy bank	54 579	1 092 840	1 147 419
6	Xamkor bank	75 184	812 090	887 274
7	Mikrokreditbank	51 169	661 655	712 824
8	Asaka bank	22 082	640 320	662 402
9	Ipak yo'li	21 011	336 713	357 724
10	Aloqa bank	14 581	325 100	339 681
11	Qishloq qurilish bank	19 592	262 703	282 295
12	Invest Finans bank	18 474	251 325	269 799
13	Oriyent Finans bank	12 351	182 301	194 652
14	Turon bank	18 921	168 239	187 160
15	Kapital bank	20 874	159 856	180 730
16	Aziya Alyans bank	10 643	138 395	149 038
17	Trastbank	23 967	93 785	117 752
18	Savdogarbank	10 737	67 026	77 763
19	Davr bank	18 139	52 051	70 190
20	Universalbank	4 581	49 010	53 591
21	UzKDB Bank	697	25 008	25 705
22	Xay-Tek bank	1 422	20 383	21 805
23	Ravnaq bank	1 749	15 906	17 655
24	Ziraat bank	1 448	14 613	16 061
25	Turkiston bank	3 365	8 711	12 076
26	Poytaxt bank	662	2 768	3 430
27	Madad Invest bank	550	2 051	2 601
28	Oʻzagroeksportbank	102	1 178	1 280
29	Saderat bank Tashkent	147	779	926
30	Tenge bank	120	636	756
Jamo		738 983	11 223 918	11 962 901

Manba: OʻzR MB

Yuqorida keltirilgan maʼlumotlardan kelib chiqqan holda, masofaviy mijozlar umumiy sonining banklar filiallari soniga nisbati, yaʼni bitta filialga masofaviy mijozlar soni hisoblandi (2-jadval). Ushbu koʻrsatkich boʻyicha Oʻzsanoatqurilishbank ilgʻor (bitta filialga 39 619 mijoz). Yetakchilar beshligiga Ipoteka bank (31 391), Asaka bank (28 800), Oriyent Finans bank (27 807) va Aloqabank (24 263) ham kiradi. Masofaviy bank xizmati tizimlari foydalanuvchilarining eng kam soni Tenge bank (756), Saderat bank (926), Oʻzagroeksportbank (1 280), Madad Invest bank (2 601) va Poytaxt bank (3 430) kabi banklarga toʻgʻri kelmoqda.

2-jadval. Bitta filialga masofaviy bank xizmatlaridan foydalanuvchilar soni (01.07.2020й.)

№	Bank	Bitta filialga mijozlar soni	№	Bank	Bitta filialga mijozlar soni
1	Oʻzsanoatqurilishbank	39 619	16	Mikrokredit bank	10 040
2	Ipoteka bank	31 391	17	Davr bank	10 027
3	Asaka bank	28 800	18	Turon bank	9 358
4	Oriyent Finans bank	27 807	19	Agrobank	8 717
5	Aloqa bank	24 263	20	UzKDB Bank	8 568
6	Ipak yo'li банк	22 358	21	Xalq banki	8 535
7	Xay-Tek bank	21 805	22	Ziraat bank	8 031
8	Ҳамкор банк	20 634	23	Qishloq qurilish bank	6 565
9	Ravnaq bank	17 655	24	Turkiston bank	6 038
10	Invest Finans bank	16 862	25	Савдогар банк	3 888
11	OʻzMilliybank	15 506	26	Poytaxt bank	3 430
12	Aziya Alyans bank	14 904	27	Madad Invest bank	2 601
13	Kapital bank	12 049	28	Oʻzagroeksportbank	1 280
14	Universal bank	10 718	29	DB Banka Saderat Irana	926
15	Trastbank	10 705	30	Tenge bank	756

Manba: OʻzR MB maʼlumotlari asosida mualliflar hisob-kitoblari

2. Boshqaruv sifati

Banklarni boshqarish sifati koʻrsatkichi xalqaro tajriba asosida amaliyot samaradorligi yoki CIR (Cost to income ratio) darajasi bilan belgilanadi. Ushbu koʻrsatkich biznes yuritish samaradorligini aks etadi va bankning amaliyot harajatlarining hisobot davrida amaliyot daromadlariga nisbati sifatida hisoblanadi. Jumladan, 50 foiz miqdordagi CIR bankning 1 soʻm daromadga harajatlari 0,5 soʻmni tashkil etishini anglatadi.

Oʻzbekiston Respublikasi tijorat banklarining CIR koʻrsatkichi 14,5% dan 81,3% gacha doirasida oʻzgarib turadi (3-jadval). Eng past CIR koʻrsatkichlari mamlakatimizning yirik davlat banklari, jumladan Asaka bank (14,5%), Oʻzsanoatqurilishbank (15,8%) va Milliy bank (17,5%). Shuningdek, eng yaxshi beshlikka Madad Invest bank (20,6%) va Saderat bank (23,3%) ham kirdi.

3-jadval. CIR koʻrsatkichi (01.07.2020й.)

№	Banklar	CIR	№	Banklar	CIR
1	Asaka bank	14,5%	16	Oʻzagroeksportbank	48,0%
2	Oʻzsanoatqurilishbank	15,8%	17	Mikrokredit bank	49,3%
3	OʻzMilliybank	17,5%	18	Universal bank	49,9%
4	Madad Invest bank	20,6%	19	Tenge bank	52,7%
5	DB Banka Saderat Irana	23,3%	20	Turkiston bank	52,8%
6	Ipoteka bank	28,0%	21	Xalq banki	54,5%
7	Trastbank	28,8%	22	Turon bank	56,0%
8	Ziraat bank	28,9%	23	Invest Finans bank	56,8%
9	Davr bank	30,0%	24	Aloqa bank	58,8%
10	Oriyent Finans bank	34,8%	25	Agrobank	61,0%
11	Ipak yo'li банк	37,4%	26	Aziya Alyans bank	61,5%
12	Qishloq qurilish bank	38,7%	27	Kapital bank	65,9%
13	Ҳамкор банк	39,2%	28	Savdogar bank	74,1%
14	Poytaxt bank	39,8%	29	Ravnaq bank	75,9%
15	UzKDB Bank	45,4%	30	Xay-Tek bank	81,3%

Manba: banklar moliyaviy hisobotlari asosida mualliflar hisob-kitoblari

Eng past amaliyot samaradorligiga ega banklar (yuqori CIR) beshligiga Xay-Tek bank (81,3%), Ravnaq bank (75,9%), Savdogar bank (74,1%), Kapital bank (65,9%) va Aziya Alyans bank (61,5%) kiradi.

3. Bank aktivlari sifati

Oʻzbekiston Respublikasi tijorat banklari aktivlari sifatini aniqlash uchun NPL (non performing loans) koʻrsatkichini koʻrib chiqamiz. Ushbu koʻrsatkich oʻz vaqtida toʻlov amalga oshirilmaslik tavakkalchiligi mavjud boʻlgan yoki 90 kun davomida toʻlanmagan muammoli kreditlar ulushini aks etadi.

4-jadval. NPL koʻrsatkichi (01.07.2020й.)

№	Bank	Kredit portfeli (mlrd. soʻm)	*Ulardan , muammoli kreditlar (mlrd. soʻm)*	NPL (в %)
	Jami	244 906	7 087	2,9%
1	OʻzKDB bank	799	0	0,0%
2	Tenge bank	352	0	0,0%
3	DB Banka Saderat Irana	6	0	0,1%
4	Turkiston bank	813	1	0,1%
5	Universal bank	654	1	0,1%
6	Davr bank	1 063	2	0,2%
7	Oriyent Finans bank	2 775	5	0,2%
8	Turon bank	5 303	11	0,2%
9	Xay-Tek bank	248	1	0,3%
10	Invest Finans bank	2 960	11	0,4%
11	Kapital bank	3 416	16	0,5%
12	Savdogar bank	816	5	0,6%
13	Ziraat bank	487	3	0,6%
14	Agrobank	21 020	248	1,2%
15	Poytaxt bank	91	1	1,3%
16	Mikrokredit bank	6 484	85	1,3%
17	Ravnaq bank	410	6	1,4%
18	Qishloq qurilish bank	11 903	165	1,4%
19	Trastbank	1 911	36	1,9%
20	Aloqa bank	5 432	130	2,4%
21	OʻzMilliybank	61 104	1 511	2,5%
22	Aziya Alyans bank	1 707	43	2,5%
23	Ipoteka bank	20 806	623	3,0%
24	Xalq banki	15 397	483	3,1%
25	Madad Invest bank	147	6	3,8%
26	Ipak yo'li банк	4 415	182	4,1%
27	Asaka bank	31 515	1 460	4,6%
28	Oʻzsanoatqurilishbank	36 122	1 725	4,8%
29	Ҳамкор банк	6 663	322	4,8%
30	Oʻzagroeksportbank	88	7	8,5%

Manba: OʻzR MB

Oʻzbekiston Respublikasi Markaziy banki maʼlumotlariga koʻra, 01.07.2020 y.holatga, eng past NPL koʻrsatkichli banklar beshligiga Tenge bank (0%), OʻzKDB bank (0%), Saderat bank (0,1%), Turkiston bank (0,1%) va Universal bank (0,1%) kiradi. Muammoli kreditlarining eng koʻp koʻrsatkichlari Oʻzagroeksportbank (8,5%), Hamkor banka (4,8%), Oʻzsanoatqurilishbank (4,8%), Asaka banka (4,6%) va Ipak yoʻli banki (4,1%) da qayd etilgan.

Umuman olganda, amalga oshirilgan karantin choralari va hukumat tomonidan taqdim etilgan imtiyoz va kreditlar boʻyicha qarzlarni toʻlash muddatlari uzaytirilganini hisobga olgan holda muammoli kreditlar ulushi oshishi kutilgan edi va bu Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan joriy yil 6 iyuldagi 2020-2025 yillarda bank tizimini isloh qilish strategiyasini amalga oshirish masalalariga bagʻishlangan yigʻilishidagi maʼruzasida tilga olingan.

4. Tijorat banklarining daromadlar generatsiyasiga oid qobiliyatlari

Bankning tijorat korxonasi sifatidagi faoliyati samaradorligini baholash foizlik daromad va foizlik harajatlar tahliliga asoslanadi, chunki mablagʻlarni depozitlarga jalb qilish va foizlar hisobiga kreditlash kunlik bank amaliyot faoliyatining salmoqli qismini tashkil etadi.

Yuqoridagilardan kelib chiqib, foizlik daromadlarning foizlik harajatlarga nisbati bankning daromad generatsiyasi qobiliyatining indikatori sifatida xizmat qilishi mumkin. Bankning depozitlar boʻyicha toʻlagan foizining har bir soʻmiga daromad olish qobiliyati qancha katta boʻlsa, shuncha mazkur koʻrsatkich yuqori boʻladi.

5-jadval. Foizlik daromadlarning foizlik harajatlarga nisbati (01.07.2020й.)

№	Bank	%-lik daromadlarning %-lik harajatlarga nisbati	№	Bank	%-lik daromadlarning %-lik harajatlarga nisbati
1	UzKDB Bank*	-	16	OʻzMilliybank	180,8%
2	DB Banka Saderat Irana	6427,9%	17	Turon bank	176,5%
3	Poytaxt bank	3576,6%	18	Mikrokredit bank	174,1%
4	Madad Invest bank	1263,0%	19	Xamkor bank	157,2%
5	Tenge bank	497,3%	20	Aziya Alyans bank	148,6%
6	Ziraat bank	368,4%	21	Invest Finans bank	145,3%
7	Uzagroeksportbank	336,9%	22	Народный банк	144,2%
8	Trastbank	296,7%	23	Universal bank	142,1%
9	Oriyent Finans bank	224,1%	24	Agrobank	141,5%
10	Davr bank	217,4%	25	Savdogar bank	141,4%
11	Ipak yo'li bank	204,2%	26	Turkiston bank	139,2%
12	Xay-Tek bank	192,4%	27	Qishloq qurilish bank	137,3%
13	Ipoteka bank	188,4%	28	Asaka bank	136,7%
14	Ravnaq bank	183,8%	29	Aloqa bank	136,6%
15	Oʻzsanoatqurilishbank	183,3%	30	Kapital bank	131,8%

Manba: banklarning moliyaviy hisobdorligi

(*) – Emitentning joriy yil I va II choraklari boʻyicha hisobotiga koʻra, OʻzKDB foizlik harajatlarga ega emas, bu esa nisbat znamenatelini nolga teng qiladi.

Foizlik daromadlarning harajatlarga nisbati boʻyicha banklarning top-5giga OʻzKDB bank, Saderat bank, Poytaxt bank, Madad invest bank va Tenge bank kirdi. Buni mazkur banklar depozitlar bozorida hali mustahkam oʻrin egallamaganligi va ularda jalb etilgan mablagʻlar boʻyicha foizlar toʻlovlari kamligi bilan izohlash mumkin. Tegishlicha, ularning muddatli depozitlar umumiy xajmidagi ulushi 0,16 foizga teng.

Oʻz navbatida, foizlik daromadlarning harajatlarga eng kam nisbati bilan banklar beshligiga asosan oʻrta va yirik aylanma mablagʻlarga ega banklar kiradi, ular katta xajmdagi muddatli depozitlar va boshqa zayom mablagʻlarni jalb qilishlari zarur. Bular Kapitalbank, Aloqabank, Asakabank, Qishloq qurilish bank va Turkiston bank. Ularning muddatli depozitlar umumiy xajmidagi ulushi 24,97 foizni tashkil etadi.

Tijorat banklarining umumiy reytingi

Yuqorida keltirilgan koʻrsatkichlardan kelib chiqqan holda, banklar umumiy reytingi tuzildi, unda barcha toʻrtta toifa koʻrsatkichlari hisobga olinadi.

6-jadval. Tijorat banklar reytingi (01.07.2020y.)

№	Banklar	Masofaviy bankingda foydalanish imkoniyati		Boshqaruv sifati	Banklar aktivlari sifati	Daromadlar generatsiyasi qobiliyati
№	Banklar	Masofaviy xizmatlardan foydalanuvchilarning umumiy soni	1 filialga foydalanuvchilar soni	CIR	NPL	%-lik daromadlarning %-lik harajatlarga nisbati
1	Oriyent Finans bank	13	4	10	7	9
2	Oʻzsanoatqurilishbank	1	1	2	28	15
3	Ipoteka-bank	4	2	6	23	13
4	Milliy bank	5	11	3	21	16
5	OʻzKDB bank	21	20	15	1	1
6	Davr bank	19	17	9	6	10
7	Ipak yo'li	9	6	11	26	11
8	Trastbank	17	15	7	19	8
9	Asaka bank	8	3	1	27	28
10	Saderat bank Tashkent	29	29	5	3	2
11	Ziraat bank	24	22	8	13	6
12	Mikrokreditbank	7	16	17	16	18
13	Xamkor bank	6	8	13	29	19
14	Invest Finans bank	12	10	23	10	21
15	Turon bank	14	18	22	8	17
16	Universalbank	20	14	18	5	23
17	Xay-Tek bank	22	7	30	9	12
18	Poytaxt bank	26	26	14	15	3
19	Agrobank	3	19	25	14	24
20	Tenge bank	30	30	19	2	5
21	Madad Invest bank	27	27	4	25	4
22	Aloqa bank	10	5	24	20	29
23	Xalq banki	2	21	21	24	22
24	Qishloq qurilish bank	11	23	12	18	27
25	Ravnaq bank	23	9	29	17	14
26	Aziya Alyans bank	16	12	26	22	20
27	Kapital bank	15	13	27	11	30
28	Turkiston bank	25	24	20	4	26
29	Savdogarbank	18	25	28	12	25
30	Oʻzagroeksportbank	28	28	16	30	7

6-jadvalga koʻra, eng yaxshi banklar beshligida Oriyent finans bank, Oʻzsanoatqurilishbank, Ipotekabank, Milliy bank va OʻzKDB banklar. Ushbu banklarda jami eng yuqori koʻrsatkichlar.

Oriyent finans bank barcha reytinglar yakunlari boʻyicha birinchi oʻrin egallaydi, lekin yuqorida qayd etilgan koʻrsatkichlar kesimida yetakchilik qilmaydi. Jumladan, masofaviy xizmatlardan foydalanuvchilarning bitta filial doirasidagi soni 27 807 mijozni tashkil etadi (4-oʻrin), amaliyot samaradorligi (CIR) esa - 34,8 foizga teng (10-oʻrin). Ammo boshqa banklardan farqli ravishda Oriyent finans bankda reytinglar oʻrtasida alohida toifalar boʻyicha sezilarli farqliklar kuzatilmaydi.

Agar birinchi oʻnlik reytingiga qarasak, unda davlat ulushi boʻlgan Oʻzsanoatqurilishbank, Ipoteka-bank, Milliy bank va Asaka bank boshqaruv sifati (CIR) va bitta filialga masofaviy xizmatlar foydalanuvchilari soni boʻyicha yuqori koʻrsatkichlarga ega. Bunga sabab mazkur banklarning iqtisodiyot bazaviy tarmoqlari va yirik korporativ mijozlarga xizmat koʻrsatishidir . Shu munosabat bilan ular bitta xodimga nisbatan katta aktivlarni boshqaradi, bu esa ularga amaliyot harajatlarini pasaytirish hamda yangi bank texnologiyalari va dasturiy mahlumotlarga sarmoya kiritish imkonini beradi.

Ushbu reytingdagi boshqa tijorat banklari, jumladan, Oriyent Finans bank, OʻzKDB bank, Davr bank, Ipak Yoʻli, Trastbank va Saderat bank daromad generatsiyasiga yuqori qobiliyati bilan davlat ulushi ishtirokida banklardan farqlanadi, buni esa mazkur banklarda berilayotgan kreditlarning yuqori marjinalligi bilan izohlash mumkin.

A.Xalilov, K.Fozilova
Oʻzsanoatqurilishbank huzuridagi Biznes-tahlil markazi

Вернуться назад